OLIGOSPERMIA (SPERM AZLIĞI) NEDIR?
Oligospermi Nedir?
Erkeklerde sperm sayısı düşüklüğü oligospermi olarak adlandırılır. Oligospermi, Dünya Sağlık Örgütü’nün 2010 tanımına göre meninin bir mililitresinde bulunan sperm sayısının 15 milyonun altında olmasıdır. Şiddetine göre oligospermi şu şekilde sınıflandırılır:
Hafif oligospermi: 1 ml menide 10-15 milyon sperm bulunması
Orta şiddette oligospermi: 1 ml menide 5-10 milyon sperm bulunması
Ağır oligospermi: 1 ml menide 0-5 milyon sperm bulunması
Menide hiç sperm olmaması azospermi olarak adlandırılır. Tüm dünyada erkeklerin yüzde kaçında oligospermi olduğu bilinmemektedir. Bunun nedeni oligosperminin kısırlık nedeniyle hekime başvuran erkeklerde tespit edilebilir olmasındandır. Oligospermi sperm üretimindeki bir yada daha fazla aksaklıktan kaynaklanabilir.
Sperm Sayısı Düşüklüğü Nedenleri Nelerdir?
Sperm üretimini bozarak sperm azlığı yapan pek çok faktör vardır. Bunlardan başlıcaları şunlardır:
Varikosel: Erkeğin testisleri deri bir kese ile kaplıdır ve bu kese vücudun dışına doğru sarkar. Varikosel testisleri saran deri kese üzerinde bulunan damarların genişlemesidir. Bu nedenden dolayı testislere giden kan akışı azalabilir ve testislerin beslenmesi bozulabilir. Beslenmesi bozulan testisler varikosel nedeniyle küçülebilir. Varikosel sperm üretimini ve sperm kalitesini bozan bir durumdur. Varikosel temelde bacaklardaki varislere çok benzer. Varikosel erkeklerde çok sık rastlanılan bir durumdur ve daha ziyade solda görülür. Yapılan gözlemler her varikoselin sperm üretimini etkilemediğini göstermiştir.
Enfeksiyonlar: Virüsler ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar nedeniyle sperm üretimi bozulabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar epididimit ve orşit (testis iltihabı) yaparak sperm üretimini bozabilirler.
Boşalma sorunları: Normalde bir erkek boşaldığında meni penisten dışarıya doğru boşalır. Bazı erkeklerde ise retrograt boşalma sözkonusudur. Bu durumda meni dışarıya değil geriye yani mesaneye doğru boşalır. Bu tip boşalmaya şeker hastalığı, tümörler, geçirilmiş yaralanmalar, geçirilmiş ameliyatlar neden olabilir. Tüm bunların sonucu olarak sperm sayısı azalabilir. Boşalma sorunlarının bazıları tedavi edilebilirken bazıları kalıcıdır.
Spermlere saldıran antikorlar: Bazen bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar spermleri düşman gibi algılayarak onlara saldırıp yok edebilir.
Tümörler: Bazen testislerden kaynaklanan tümörler bazen de başka organlardan testislere metastaz olması nedeniyle sperm üretimi bozulabilir. Testis kanserini tedavi etmek için uygulanan kemoterapi, radyasyon ve cerrahi tedaviler sonucu testisler hasar görebilir ve sperm üretimi bozulabilir.
İnmemiş testis: Anne karnında testisler karın boşluğundan skrotuma doğru ilerleyerek skrotuma yerleşirler. Bazen bu iniş gerçekleşmez ve testisler karın boşluğunda kalırlar. Bu duruma inmemiş testis denir. İnmemiş testis nedeniyle testis gelişimini tamamlayamaz ve küçük kalır. Gelişemeyen testisler yeteri kadar sperm üretemezler.
Hormon dengesizlikleri: Beyinde hipotalamus ve hipofiz ve testislerden sperm üretimi için gerekli hormonlar üretilir. Bu hormonlardaki dengesizlikler nedeniyle sperm üretimi bozulabilir. Ayrıca tiroid hormon bozuklukları ve böbrek üstü bezi hastalıkları sperm üretiminde azalmayla sonuçlanabilir.
Sperm taşıyan tüplerdeki kusurlar: Sperm taşıyan pek çok tüp vardır. Bu tüpler cerrahi sırasında, enfeksiyonlar, yaralanma ve kistik fibroz gibi hastalıklar nedeniyle hasarlanabilir ve tıkanabilir. Bu durumda sperm üretilse bile taşınamaz ve sperm yetersizliği ortaya çıkar.
Kromozom hataları: Bir erkek bir X ve bir Y kromozomu ile dünyaya gelir. Bazen erkek 2 X kromozomu ve bir Y kromozomu ile dünyaya gelir. Bu duruma Klinefelter sendromu adı verilir. Bu hastalığa sahip erkeklerde erkek üreme organları anormal gelişim gösterir. Sperm yetersizliğine neden olan diğer genetik hastalıklar Kistik Fibrozis, Kallmann sendromu ve Kartagener sendromudur.
Çölyak hastalığı: Çölyak hastalarında glutene karşı hassasiyet vardır. Bunlarda sperm sayısı azalabilir. Glutensiz diyet uygulandıktan sonra sperm sayıları normale dönebilir.
İlaçlar: Bazı tansiyon ilaçları, kanser ilaçları, mantar ilaçları, antibiyotikler ve testosteron tedavisi sperm üretimini bozabilir.
Geçirilmiş ameliyatlar: Üreme organlarına yapılmış ameliyatlar, fıtık ameliyatları, prostat ameliyatları ve büyük karın ameliyatlarından sonra sperm taşıyan tüplerde tıkanıklıklar oluşabilir. Bu tıkanıklıklara bağlı sperm sayısı azalabilir.
Kimyasal maddeler: Benzen, tarım ilaçları, boya kimyasalları ve kurşuna uzun süre maruz kalanlarda sperm sayısı düşebilir.Ağır metallere uzun süre maruz kalma sperm azlığına neden olabilir.
Radyasyon: İşleri gereği veya kanser tedavisi nedeniyle radyasyona maruz kalanlarda sperm sayısı azalabilir.
Testislerin aşırı ısınması: Dar ve kalın giysiler, sıklıkla sauna ve sıcak küvet kullanımı, uzun süre diz üstü bilgisayar kullanımı testislerin fazla ısınmasına ve işlevinin bozulmasına yol açabilir.
Aşırı alkol kullanımı: Aşırı alkol kullananlarda testosteron hormon düzeyi azalabilir ve bu durum sperm üretimini etkileyebilir.
Tütün kullanmak: Yapılan araştırmalarda sigara içenlerde sperm sayısının içmeyenlere göre daha düşük olduğu gözlenmiştir.
Obezite: Aşırı kilo hem sperm üretiminde rol alan hormon dengesinde bozulmaya yol açarak hemde spermi doğrudan etkileyerek sperm sayısını değiştirebilir.
Depresyon: Aşırı stres ve depresyonun sperm sayısını olumsuz etkilediği düşünülmektedir.
Sperm Sayısı Azlığı Belirtileri Nelerdir?
Oligospermi ana belirtisi çocuk sahibi olamamaktır. Çocuk sahibi olamadıkları için hekime başvurulduğunda sorun erkekte düşünülüyorsa spermiogram testi yapılarak sperm sayısı ve kalitesine bakılır. Bu işlem sonunda oligospermi tanısı konur. Bunun dışında oligospermi olan erkeklerde şu belirtiler görülebilir:
Cinsel istek azlığı
Ereksiyonun sürdürülmesinde bozukluklar (erektil disfonksiyon)
Testis damarlarında belirginleşme, testis üzerinde yumru, ağrı ve şişlik
Yüz ve vücut tüylerinde azlık ve diğer hormon bozukluklarının belirtileri.
Kaynaklar:
Kadıoğlu A, Kandırali E. İnfertilitede (Kısırlık) Erkeğin Rolü. Türk Androloji Derneği. http://www.androloji.org.tr/6/hastalar-icin/26/infertilitede-kisirlik-erkegin-rolu. Erişim tarihi: 7.4.2019.
A Clinical Trial Evaluating the Efficacy of Prolistem® Supplement in Men with Non-Obstructive Azoospermia (Primary Testicular Failure) Alona Feldman, Ph.D.1, IsalmAbuelhija, MD2, She Khalil, MD3, Mahmoud Abuelhija, Ph.D1,4. International Journal of Science and Research (IJSR) ISSN: 2319-7064 SJIF (2022): 7.942